Sức khỏe sinh sản của phái mạnh là một vấn đề có ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và ngày càng được quan tâm nhiều hơn. Nhiều câu hỏi đã được đặt ra: Tinh trùng có màu gì? Cách xác định được tinh trùng có khỏe mạnh hay không? Trong bài viết này, PSB College sẽ cùng độc giả giải đáp những thắc mắc trên.
Tinh trùng khỏe mạnh bình thường có màu gì?
Cơ chế sản xuất tinh trùng
Tinh trùng là một tế bào đơn bội có kích thước khoảng 5 µm, không thể nhìn được bằng mắt thường, được tinh hoàn sản xuất từ tế bào Sertoli ở ống sinh tinh xoắn, khi nam giới bắt đầu bước vào giai đoạn dậy thì (14-15 tuổi). Khi bắt đầu quá trình sinh tinh, các tinh nguyên bào sẽ bắt đầu phân chia nhiều lần, được biệt hóa tạo thành các tinh bào. Từ tinh bào sẽ trải qua nhiều quá trình bắt đầu từ hình thành tinh bào 2, rồi phát triển thành tiền tinh trùng cuối cùng thành tinh trùng được sinh ra trong ống sinh tinh. Qua ống sinh tinh xoắn, tinh trùng đến ống sinh tinh thẳng, đến lưới, di chuyển qua mào tinh đến túi tinh, trải qua giai đoạn trưởng thành, sau đó phóng qua đường niệu đạo để xuất tinh ra ngoài.
Tinh trùng sống trong chất nhầy được tiết ra sau khi nam giới bị kích thích tình dục gọi là tinh dịch. Nhờ dưỡng chất có trong tinh dịch mà tinh trùng được nuôi dưỡng, giúp chúng bơi được dễ dàng.
Màu sắc bình thường của tinh trùng
Nam giới bình thường xuất tinh từ 2-3 lần mỗi tuần. Khi mới xuất tinh, tinh dịch có màu trắng sữa hoặc có màu trắng xám, là một khối chất lỏng có độ keo và quánh nhất định, có mùi tanh đặc trưng. Trường hợp nam giới xuất tinh hoặc quan hệ càng lâu, tinh dịch càng đặc và có màu trắng đục hơn, có thể ngả vàng. Sau khoảng 20 phút ở bên ngoài, tinh dịch có xu hướng loãng dần, tạo ra sự thay đổi cần thiết về môi trường để giúp tinh trùng có thể di chuyển dễ dàng hơn, tìm trứng và thụ tinh.
Màu sắc của tinh dịch có thể biểu hiện bệnh lý gì?
Trong quá trình xuất tinh, tinh trùng đi qua nhiều vị trí, từ tinh hoàn đến mào tinh, đưa qua ống dẫn tinh để đi đến túi tinh, lưới tinh, sau đó phóng tinh qua niệu đạo, hành niệu đạo nhờ có áp lực của hành niệu đạo. Khi di chuyển qua từng cấu trúc cơ thể, những bệnh lý hoặc những tổn thương của đường dẫn tinh trùng có thể làm thay đổi, ảnh hưởng đến màu sắc cũng như chất lượng tinh dịch như tổn thương niệu đạo, chảy máu, hoặc viêm nhiễm túi tinh, viêm nhiễm cơ quan sinh dục,… Do đó việc quan sát màu sắc của tinh dịch khi xuất tinh có thể hỗ trợ đánh giá, chẩn đoán các bệnh lý sinh sản của nam giới.
Tinh dịch màu trắng, trắng xám hoặc không màu
Tinh dịch bình thường sẽ có màu trắng trong, trắng xám hoặc không màu. Sự kết hợp nhiều thành phần của tinh dịch cũng như lượng vừa đủ các thành phần gồm protein, các khoáng chất, hormon và các enzym hỗ trợ tạo nên màu sắc bình thường của tinh dịch.
Các thành phần điển hình tạo ra màu bình thường của tinh dịch được sản xuất bởi tuyến tiền liệt, gồm: acid citric, acid phosphatase, kẽm, kali, natri, canxi, các enzyme chịu trách nhiệm phân tách protein, các tiêu tố fibrin, bên cạnh đó còn có các thành phần được sản xuất từ niệu đạo, hành niệu đạo.
Tinh dịch màu vàng hoặc xanh lá
Một số nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng tinh dịch có màu vàng hoặc màu xanh như
- Có màu vàng là do tinh dịch có thể lẫn với nước tiểu còn sót lại trong niệu đạo sau khi đi tiểu. Đây là một nguyên nhân phổ biến, gặp ở nam giới hay xuất tinh sau đi tiểu, tuy nhiên không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe.
- Nam giới không quan hệ trong một khoảng thời gian dài khiến cho khoảng cách giữa mỗi lần xuất tinh kéo dài, làm biến đổi thành phần có trong tinh dịch và khiến cho tinh dịch có màu vàng. Vấn đề này có thể không nguy hiểm nhưng có khả năng làm ảnh hưởng đến chất lượng và khả năng vận động của tinh trùng, ảnh hưởng đến khả năng thụ thai.
- Viêm tuyến tiền liệt, viêm nhiễm đường sinh dục, nhiễm trùng đường niệu khiến cho vi khuẩn từ đường tiết niệu xâm nhập vào tuyến tiền liệt, khiến tinh dịch có màu xanh lá, xanh vàng. Bên cạnh đó, có một số dấu hiệu nhận biết khác như tinh dịch hôi tanh khi xuất tinh, nam giới cảm thấy đau rát khi đi tiểu, đau bụng dưới, gần trực tràng, đau mỗi lần xuất tinh, kiệt sức khi quan hệ, có thể kèm sốt hoặc ớn lạnh. Khi có những triệu chứng trên, bạn cần gặp bác sĩ để được khám và điều trị kịp thời.
- Chế độ ăn uống không khoa học, sử dụng nhiều rượu, cần sa, hoặc ăn các thực phẩm chứa nhiều lưu huỳnh như hành tỏi, các thực phẩm có thuốc nhuộm có thể gây ra tình trạng tinh dịch vàng khi xuất tinh.
Tinh dịch có màu máu (đỏ, hồng, nâu nhạt)
Tinh dịch có màu máu có thể bắt nguồn từ nguyên nhân sinh hoạt tình dục quá mức, nếu tình trạng này chỉ là thoáng qua thì nam giới có thể tự theo dõi tại nhà.
Tường hợp tần suất xuất hiện tinh dịch có máu trong thời gian dài, đó là dấu hiệu bất thường, nam giới cần liên hệ với các bác sĩ chuyên khoa để được xác định nguyên nhân.
Tinh dịch có màu hồng đỏ thường là tinh dịch có lẫn máu tươi, màu nâu hoặc màu cam nhạt thường là tinh dịch có lẫn máu đã chuyển màu vì đã tiếp xúc với oxy Nguyên nhân của tình trạng này có thể kể đến như:
- Các bệnh lý viêm nhiễm khi quan hệ tình dục không an toàn như nấm, lậu,…
- Các bệnh lý ác tính như ung thư tuyến tiền liệt, ung thư túi tinh gây xuất tinh ra máu.
- Chấn thương niệu đạo, hoặc ở bệnh nhân có sinh thiết tuyến tiền liệt, chọc kim tầng sinh môn.
- Mạch máu giãn quá mức, đặc biệt là mạch tinh có thể gây vỡ khi xuất tinh khiến tinh dịch lẫn máu.
Tinh dịch có màu đen
Màu đen của tinh dịch thường là máu cũ của cơ thể, gây ra bởi xuất tinh máu. Bên cạnh đó, tinh dịch màu đen có thể do nhiễm các kim loại nặng trong quá trình vệ sinh, hoặc do ăn uống, sinh hoạt, cũng có thể do tổn thương tủy sống.
Chấn thương hay nhiễm trùng tuyến tiền liệt, túi tinh hoặc lây bệnh qua đường tình dục cũng được cho là nguyên nhân khiến tinh dịch chuyển màu đen.
Cách kiểm tra chất lượng, số lượng tinh trùng
Hiện nay nhiều biện pháp khác nhau đã được áp dụng để kiểm tra chất lượng cũng như số lượng tinh trùng, phản ánh tình trạng sức khỏe sinh sản của nam giới. Dưới đây chúng tôi xin đưa ra thông tin về biện pháp sử dụng tinh dịch đồ và cách quan sát bằng mắt thường được sử dụng phổ biến:
Xét nghiệm tinh dịch đồ
Phương pháp xét nghiệm tinh dịch đồ giúp chẩn đoán khả năng sinh sản của nam giới, đánh giá khả năng sinh tinh. Phương pháp này lấy mẫu là tinh dịch tươi khi nam giới vừa mới xuất tinh.
Mẫu tinh dịch được lấy bằng cách tự kích thích tình dục hoặc quan hệ sử dụng bao cao su, sau đó được phân tích trong khoảng 1.5 giờ, trường hợp thời gian phân tích quá lâu có thể ảnh hưởng đến đời sống của tinh trùng. Trước đó, nam giới cần hạn chế xuất tinh từ 2-7 ngày để số lượng và chất lượng của tinh dịch không bị ảnh hưởng nhiều, không sử dụng thuốc ảnh hưởng đến nội tiết tố, thực hiện khi cơ thể bình thường khỏe mạnh, không có viêm nhiễm.
Kết quả của tinh dịch đồ sẽ được đánh giá dựa trên các tiêu chí gồm:
- Thể tích lượng tinh dịch thu được: thường từ 2 đến 5 ml.
- Mật độ tinh trùng hay số lượng tinh trùng có trong 1ml tinh dịch.
- Phần trăm tinh trùng có khả năng di chuyển, hình thái tinh trùng bình thường hay bất thường.
- pH của tinh dịch thu được: tinh dịch thường có pH kiềm, sự thay đổi pH có thể biểu hiện số lượng tinh dịch hoặc viêm tắc ống dẫn tinh.
- Số lượng bạch cầu: lượng bạch cầu trong tinh dịch vượt mức cho phép có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý lây nhiễm qua đường tình dục.
Xét nghiệm tinh dịch đồ nên được tiến hành ở những phòng khám chuyên khoa nam uy tín, hoặc tại các cơ sở y tế, bệnh viện có trang thiết bị tiên tiến để hỗ trợ phản ánh chính xác nhất về chất lượng và tình trạng sức khỏe của nam giới, áp dụng được với nam giới vô sinh, hiếm muộn, hoặc áp dụng khi kiểm tra sức khỏe sinh sản tiền hôn nhân.
Ngoài xét nghiệm tinh dịch đồ, có thể làm đồng thời hoặc bổ sung các xét nghiệm như siêu âm bụng, siêu âm trực tràng để kiểm tra hệ sinh dục và túi tinh; cấy tinh dịch đồ kiểm tra khả năng sinh sản và phát triển của tinh trùng; các xét nghiệm nội tiết như thử LH, FSH, Testosterone.
Kiểm tra bằng mắt thường
Đơn giản hơn xét nghiệm tinh dịch đồ nhiều lần, việc kiểm tra bằng mắt thường có thể thực hiện tại nhà một cách dễ dàng, nhanh chóng, không tốn kém, cũng đánh giá được tương đối tình trạng sức khỏe sinh sản ở nam giới.
Tinh dịch bình thường sẽ có màu trắng xám như thạch, khi thấy sự thay đổi màu sắc tinh dịch, tinh dịch chuyển màu vàng, màu xanh hoặc màu đỏ hồng, nam giới có thể dựa trên những thông tin về màu sắc tinh dịch và ý nghĩa của màu đó để sơ bộ phát hiện được vấn đề sức khỏe.
Ngoài ra, một số dấu hiệu bệnh lý mà nam giới có thể quan sát và thấy được đi kèm với sự thay đổi màu sắc của tinh dịch như:
- Tinh dịch xuất ra có mùi hôi, nặng mùi, mùi tanh
- Đau khi xuất tinh, sưng nề niệu đạo, sưng đau dương vật
- Đi tiểu khó khăn, tiểu buốt, tiểu rắt.
Nam giới khi có các dấu hiệu bất thường về tinh dịch được khuyến cáo nên đi khám chuyên khoa và xác định nguyên nhân, để điều trị kịp thời và đúng cách, đảm bảo sức khỏe sinh sản.
Một số câu hỏi về màu sắc của tinh trùng
Tinh trùng chết có dấu hiệu gì?
Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng chết tinh trùng, như cơ thể bổ sung thiếu chất, nam giới sử dụng quá nhiều chất kích thích, hoặc tiếp xúc quá lâu với bức xạ điện từ gây ảnh hưởng đến cấu trúc tinh trùng, lạm dụng thủ dâm quá mức…
Dấu hiệu nhận biết tình trạng chết tinh trùng bao gồm:
- Lượng tinh dịch xuất ra ít, loãng, không đặc quánh: do mật độ tinh trùng trong tinh dịch quá thấp làm tinh dịch xuất ra loãng, không dính và không có độ nhớt ổn định. Tình trạng này kéo dài lâu ngày có thể dẫn đến suy giảm chất lượng tinh trùng, ảnh hưởng nhiều đến khả năng sinh sản của nam giới.
- Tinh dịch không hóa lỏng sau khi ở bên ngoài trên 20 phút: việc tinh dịch không hóa lỏng, vẫn duy trì sự đặc quánh sau khi tiếp xúc lâu với môi trường ngoài ống niệu đạo làm cho tinh trùng bên trong tinh dịch không có khả năng bơi về phía trước, không di chuyển được để gặp trứng dẫn đến việc không thụ thai. Tinh trùng không di chuyển trong tinh dịch kéo dài làm chết tinh trùng.
- Tinh dịch vón cục, xuất hiện những hạt trắng nhỏ giống như hạt gạo, hoặc nhìn giống như dây sợi là dấu hiệu của việc tinh trùng yếu, có thể chết trước khi gặp trứng.
- Giảm hoặc không còn ham muốn tình dục, tinh hoàn sưng đau, xuất tinh sớm, rối loạn cương dương,…
Tinh dịch khô có dấu hiệu gì?
Tinh dịch khô là tình trạng thể chất khối dịch tiết ra sau xuất tinh không có trạng thái lỏng quánh như bình thường, có thể quan sát được màu sắc khác thường như:
- Tinh dịch khô, có màu nâu: là tình trạng bình thường, tuy nhiên nếu nam giới có các biểu hiện kèm theo như đau tức dương vật, ngứa dương vật thì cần liên hệ với bác sĩ chuyên khoa để được hỗ trợ.
- Tinh dịch khô có màu xanh hoặc vàng: có thể liên quan đến các bệnh lý cơ quan sinh sản như nhiễm khuẩn, viêm niệu đạo, lậu hoặc viêm tuyến tiền liệt.
Tinh dịch có bị ngả màu nếu lâu không xuất tinh?
Đối với nam giới xuất tinh đều đặn, tinh dịch sẽ có màu trắng sữa hoặc màu xám. Trường hợp quá lâu không quan hệ hoặc không xuất tinh, các thành phần có trong tinh dịch có thể bị biến đổi và gây ra tình trạng tinh dịch chuyển màu vàng. Điều này không gây ảnh hưởng quá nhiều, nam giới có thể khắc phục bằng cách tăng tần suất quan hệ hoặc duy trì quan hệ tình dục đều đặn.
Xem thêm:
Rối loạn cương dương: Nguyên nhân, Triệu chứng, Biện pháp điều trị